Etiologija i patogeneza Povrede larinksa i vrata javljaju se u najvećem broju slučajeva kao posledica saobraćajne traumatologije, dok su prostrelne povrede vezane za patologiju traumatizma rata. U mirnodopskim uslovima ove povrede su najčešće izolovane i nanose se u cilju ubistva ili samoubistva, dok su u ratnim uslovima udružene sa povredama drugih organa i retko su izolovane. Iako relativno retke ove povrede su značajne u dijagnostičkom, terapijskom i prognostičkom smislu jer mogu da ugroze život bolesnika i da stvore brojne i trajne funkcijske sekvele. U svet-skoj i domaćoj literaturi navodi se podatak da se od svih povreda tela zadobijenih u Prvom i Drugom svetskom ratu, povrede vrata i larinksa javljaju u oko 4% slučajeva. Iako je larinks najistureniji deo vrata, ove povrede su retke iz nekoliko razloga: 1. Grkljan je relativno zaštićen sa prednje gornje strane mandibulom, sa donje i prednje strane grudnom i klavikularnom kosti, bočno m. sternokleidomastoideu-som, a pozadi kičmenom muskulaturom.
Grkljan je mekim tkivima suspendovan između jezične kosti i traheje i na taj način pokretan u svim pravcima.
Hrskavičav skelet počinje da osificira u srednjim godinama, tako da je okošta-lost homogena tek u starijih osoba. To čini da su frakture najčešće u osoba srednjih godina.
Sve ovo ima daleko manji značaj kod strelnih povreda, sem u slučaju kada sila koja povreduje larinks i vrat nije izuzetno jaka.
Sa etiološkog gledišta, povrede larinksa mogu biti prouzrokovane mehaničkom silom, fizičkom energijom i hemijskim sredstvima.
Mehaničke povrede
Mehaničke povrede larinksa i vrata najčešće su medu svim povredama zbog raznovrsnosti etioloških faktora. Mehanička sila koja izaziva povredu su predmeti, oruđa, oružja, strangulacija kao i vešanje u cilju samoubistva. Na osnovu porekla i posledica koje izaziva, mehanička sila se može podeliti na tupu i oštru, a povrede mogu biti otvorene i zatvorene.
Zatvorene povrede
U zatvorene povrede ubrajaju se one koje ne narušavaju integritet kože vrata odnosno sluznice endolarinksa. Jačina mehaničke sile je proporcionalna težini, vrsti i obimu povrede, sem kod komocija. Ove povrede su najčešće udružene sa drugim povredama glave, vrata i kičmenog stuba, a rede su izolovane.
1. Commotio laryngis.
Kod ovih povreda mehanička sila je nagla, iako ne velika, što dovodi do trenutnog nadražaja vagusa i simpatikusa, a to može dovesti do trenutne smrti. Često kliničkim pregledom i naknadnim obdukcionim nalazom nije moguće ustanoviti makroskopske lezije.
2. Contusio laryngis.
Mehanička sila je većeg intenziteta ali nedovoljna da izazove frakturu. Dolazi do stvaranja izliva krvi submukozno kao i u mekim tkivima vrata, a posledi-ce disfonija su, različiti stepeni dispne-je, nadražajni kašalj i bol.
3. Distorsio laryngis.
Sila koja deluje snažnijeg je intenziteta i deluje iz bočnog pravca, i tada dolazi do pomeranja celog larinksa na suprotnu stranu uz njegovu rotaciju oko vertikalne osovine. Nastaju oštećenja kao kod kontuzije larinksa a oštećuju se i ligamenti između larinksa i hioidne kosti kao i u krikoaritenoidnom zglobu.
4. Luxatio laryngis.
Najčešće nastaje u krikotiroidnom zglobu a mnogo rede u tiroaritenoidnom zglobu. Pored sufuzija na glasnicama nalazi se i otok i krvni podlivi na arite-noidu koji je spušten prema lumenu larinksa. Klinička slika zavisi od toga da li je povreda jednostrana, kada nastaju smetnje pri gutanju, dok je kod obostranih povreda izražen laringealni Stridor.
5. Fractura laryngis.
Reč je o mehaničkoj sili velikog intenziteta koja dovodi do fraktura različitog stepena - od fisure, preko frakturnih linija bez i sa dislokacijom, pa do multip-nih fragmentarnih fraktura. Na tiroidnoj hrskavici frakturna linija može biti me-dijalno-vertikalna, lateralno-vertikalna ili može da zahvati gornji rog hrskavice. Krikoidna hrskavica frakturira se uvek vertikalno između arkusa i ploče. Frakturna linija kod hioidne kosti je vertikalna i to češće kod velikog roga.
Simptomatologija zavisi od lokalizacije, težine i vrste povrede. Kod najtežih fraktura dolazi do laceracije mukoze, a vazduh iz laringotrahealnog stabla može dospeti u meka tkiva što stvara subkutani emfizem koji kasnije može dovesti do medijastinal-nog emfizema i pneumotoraksa. Ovakve povrede praćene su stanjem šoka, laringe-alnim stridorom, dispneom do ugušenja a može doći i do trenutne smrti.
Terapija zavisi od stepena i težine povrede. Ukoliko je nastala akutna respiratorna insuficijencija, potrebno je uraditi hitnu traheotomiju. Intubacija nije indikovana jer može dovesti do novih povreda, dok tra-heotomija dovodi larinks u stanje mirovanja. Sprovodi se borba protiv šoka a od-riniraju se i visoke doze antibiotika, analgetika kao i AT zaštita.
Lečenje je operativno a vrši se kroz la-ringofisuru u slojevima zavisno od vrste povrede, a sama hirurška intervencija treba da bude prva i definitivna.
Grkljan je mekim tkivima suspendovan između jezične kosti i traheje i na taj način pokretan u svim pravcima.
Hrskavičav skelet počinje da osificira u srednjim godinama, tako da je okošta-lost homogena tek u starijih osoba. To čini da su frakture najčešće u osoba srednjih godina.
Sve ovo ima daleko manji značaj kod strelnih povreda, sem u slučaju kada sila koja povreduje larinks i vrat nije izuzetno jaka.
Sa etiološkog gledišta, povrede larinksa mogu biti prouzrokovane mehaničkom silom, fizičkom energijom i hemijskim sredstvima.
Mehaničke povrede
Mehaničke povrede larinksa i vrata najčešće su medu svim povredama zbog raznovrsnosti etioloških faktora. Mehanička sila koja izaziva povredu su predmeti, oruđa, oružja, strangulacija kao i vešanje u cilju samoubistva. Na osnovu porekla i posledica koje izaziva, mehanička sila se može podeliti na tupu i oštru, a povrede mogu biti otvorene i zatvorene.
Zatvorene povrede
U zatvorene povrede ubrajaju se one koje ne narušavaju integritet kože vrata odnosno sluznice endolarinksa. Jačina mehaničke sile je proporcionalna težini, vrsti i obimu povrede, sem kod komocija. Ove povrede su najčešće udružene sa drugim povredama glave, vrata i kičmenog stuba, a rede su izolovane.
1. Commotio laryngis.
Kod ovih povreda mehanička sila je nagla, iako ne velika, što dovodi do trenutnog nadražaja vagusa i simpatikusa, a to može dovesti do trenutne smrti. Često kliničkim pregledom i naknadnim obdukcionim nalazom nije moguće ustanoviti makroskopske lezije.
2. Contusio laryngis.
Mehanička sila je većeg intenziteta ali nedovoljna da izazove frakturu. Dolazi do stvaranja izliva krvi submukozno kao i u mekim tkivima vrata, a posledi-ce disfonija su, različiti stepeni dispne-je, nadražajni kašalj i bol.
3. Distorsio laryngis.
Sila koja deluje snažnijeg je intenziteta i deluje iz bočnog pravca, i tada dolazi do pomeranja celog larinksa na suprotnu stranu uz njegovu rotaciju oko vertikalne osovine. Nastaju oštećenja kao kod kontuzije larinksa a oštećuju se i ligamenti između larinksa i hioidne kosti kao i u krikoaritenoidnom zglobu.
4. Luxatio laryngis.
Najčešće nastaje u krikotiroidnom zglobu a mnogo rede u tiroaritenoidnom zglobu. Pored sufuzija na glasnicama nalazi se i otok i krvni podlivi na arite-noidu koji je spušten prema lumenu larinksa. Klinička slika zavisi od toga da li je povreda jednostrana, kada nastaju smetnje pri gutanju, dok je kod obostranih povreda izražen laringealni Stridor.
5. Fractura laryngis.
Reč je o mehaničkoj sili velikog intenziteta koja dovodi do fraktura različitog stepena - od fisure, preko frakturnih linija bez i sa dislokacijom, pa do multip-nih fragmentarnih fraktura. Na tiroidnoj hrskavici frakturna linija može biti me-dijalno-vertikalna, lateralno-vertikalna ili može da zahvati gornji rog hrskavice. Krikoidna hrskavica frakturira se uvek vertikalno između arkusa i ploče. Frakturna linija kod hioidne kosti je vertikalna i to češće kod velikog roga.
Simptomatologija zavisi od lokalizacije, težine i vrste povrede. Kod najtežih fraktura dolazi do laceracije mukoze, a vazduh iz laringotrahealnog stabla može dospeti u meka tkiva što stvara subkutani emfizem koji kasnije može dovesti do medijastinal-nog emfizema i pneumotoraksa. Ovakve povrede praćene su stanjem šoka, laringe-alnim stridorom, dispneom do ugušenja a može doći i do trenutne smrti.
Terapija zavisi od stepena i težine povrede. Ukoliko je nastala akutna respiratorna insuficijencija, potrebno je uraditi hitnu traheotomiju. Intubacija nije indikovana jer može dovesti do novih povreda, dok tra-heotomija dovodi larinks u stanje mirovanja. Sprovodi se borba protiv šoka a od-riniraju se i visoke doze antibiotika, analgetika kao i AT zaštita.
Lečenje je operativno a vrši se kroz la-ringofisuru u slojevima zavisno od vrste povrede, a sama hirurška intervencija treba da bude prva i definitivna.
Нема коментара:
Постави коментар